dimanche 18 novembre 2012

Au revoir, Népal ! Ĝis revido, Nepalo !




 Nous étions partis à la rencontre des Népalais, et avant tout, pour retrouver des amis chers, Rajani et Narendra. Bien sûr, grâce à eux et au réseau des amis espérantophones, nous avons également découvert le Népal, du moins une bonne partie. Est-il nécessaire de vous préciser que le blog ci-dessous ne relate qu’une infime partie de notre voyage, et plus particulièrement de notre expérience humaine à travers les rencontres, mais aussi les longues conversations sans tabou sur tous les sujets possibles, parfois très sérieusement, souvent avec humour et rires aux larmes… Tout cela n’aurait pas été possible, du moins pas dans le même esprit ni la même facilité, sans la langue en commun, langue neutre et d’amitié entre les peuples, qu’est l’espéranto.



Ni forflugis renkonte al nepalanoj, kaj precipe por retrovi karajn geamikojn, Rajani kaj Narendra. Kompreneble, dank’ al ili kaj al la esperantista reto, ni malkovris ankaŭ Nepalon, almenaŭ grandan parton. Ĉu necesas precizigi, ke la ĉi-suba blogo rakontas nur etan parton de nia vojaĝo, kaj ĉefe de nia interhoma sperto pere de renkontiĝoj kaj senfinaj babiladoj, sentabue pri iu ajn temo, kelkfoje serioze, sed ofte humure ĝis ridegoj… Tio ne eblus, almenaŭ ne sametose kaj samfacile, sen la komuna lingvo Esperanto, neŭtrala kaj interpopole amikeca.


Narendra : Paris pour bientôt ?
Narendra : ĉu baldaŭ en Parizo ?

Tous nos espoirs ont donc été comblés, et c’est vraiment les larmes au bord des yeux que nous nous sommes embrassés à l’entrée de l’aéroport, bien que certains de nous revoir bientôt. Comme le dit un proverbe népalais, les invités sont considérés comme des dieux, et c’est comme tels que Rajani et Narendra ont pris soin de nous tous, choyés, protégés et aussi guidés à travers leur pays si riche en contrastes et contradictions. Traités comme des membres de la famille, contrairement aux simples touristes, nous avons été introduits dans la vie des Népalais, nous avons participé et reçu en détail tous les éclaircissement et les explications utiles sur une société si différente de la nôtre.  Nous sommes conscients du cadeau inestimable qu’ils nous ont fait, qui, avec le temps et le recul ne prendra que plus de valeur.


Ĉiujn niajn dezirojn plenumitajn, kun okuloj larmoplenaj, ni adiaŭe brakumis unu la alian ĉe la enirejo de la flughaveno, tamen certaj nin baldaŭ revidi. Laŭ nepala proverbo, gastoj estas same kiel dioj, kaj ja tiel prizorgis nin Narendra kaj Rajani. Nin ili dorlotis, protektis kaj gvidis tra sia lando riĉoplena je kontrastoj kaj kontraŭdiroj.  Traktakaj same kiel familianoj, male al simplaj turistoj, ni estis enkondukataj en la nepalan vivon, ni partoprenis kaj samtempe ricevis detale ĉiujn klarigojn necesajn por kompreni socion tiom malsimilan al la nia. Ni plene konscias pri la netaksebla donaco, kiun al ni ili faris, donaco kiu daŭre pli kaj pli valoriĝos laŭ la tempo.


Merci à tous ceux qui nous ont suivis dans notre périple à travers le blog. Sur demande de nombreux visiteurs étrangers, frustrés de ne pas lire le français, nous allons maintenant commencer la traduction de ce blog en espéranto.  

Dankon al ĉiuj, kiuj sekvis niajn travivaĵojn pere de tiu blogo. Laŭ peto de multnombraj alilandaj vizitantoj nefranclingvaj, ni nun ektradukos la blogon esperanten.  

Notre circuit au Népal en orange sur la carte.
Nia rondiro en Nepalo oranĝkolore sur la mapo.

Si vous aussi souhaitez aller à la rencontre du peuple népalais dans cet esprit d’amitié et d’échange, Rajani et Narendra peuvent vous recevoir et vous guider, à condition de maîtriser l’espéranto ou du moins la langue anglaise. Prenez contact avec eux par message à : 
Se ankaŭ vi deziras iri renkonte al la nepala popolo, en la same amikeca kaj interrilata emo, Rajani kaj Narendra povus vin akcepti kaj gvidi, kondiĉe ke vi sufiĉe regu Esperanton, aŭ almenaŭ la anglan lingvon.  Kontaktu ilin perrete al : 
Sinjoro Narendra Raj Bhattarai : nrespero@gmail.com , 
aŭ Sinjorino Rajani Bhattarai : rgyawalibhattarai@yahoo.com .



Plendo pri plando ? ... De quoi il s’mêle ?

Ĉu vi bezonas laŭmezurajn plandumojn ? Trankviliĝu, kaj malfermu vian pordon al la pasanta plandumisto !

Besoin de semelles sur mesure ? Pas de panique, on ouvre sa porte au tailleur de semelles qui passe par là !


Marie en sari ... Maria en sario.

Ressembler à une princesse sortie tout droit des contes des Milles et Une Nuits, il n’y a qu’un pas à franchir… Ou plutôt qu’un sari à revêtir.

Por aspekti same kiel princino el la fabeloj de Mil kaj Unu Noktoj, necesas nur surmeti… sarion.





Divali, festo de la Lumoj ... Divali, la fête des lumières.

Ĝis la fino de nia vojaĝo, ni estis bonŝancaj ! Alvenintaj kore de la Diino-festo, ni foriris dum apogeo de la Festo de la Lumoj, jam celebrata de pluraj tagoj, aŭ pli ĝuste de pluraj noktoj. Tiu festo memorfestas iun vesperon de la epopea tempo, kiam dioj ankoraŭ vizitis la homojn. Tiam Viŝnuo, post venko super la demono Narakasuro, estis feste akceptata de la loĝantoj de sia urbo kun floraj kolĉenoj kaj buterlampoj

Nous serons gâtés jusqu’au bout ! Arrivés en pleine fête de la Déesse, nous repartons alors que la Fête des Lumières bat son plein depuis plusieurs jours, ou plutôt plusieurs nuits. Cette fête commémore le soir où, aux temps épiques où les dieux fréquentaient encore les hommes, Vishnou, après avoir vaincu le démon Narakasur, fut accueilli par les habitants de sa ville avec des colliers de fleurs et des lampes à beurre.


La Festo de la Lumoj, sed sen elektro !
La fête des lumières, mais sans électricité !

En tiu Divali-tempo, oni omaĝas al bovinoj, al korvoj kaj al hundoj. Ni ekvidis en la urbo kelkajn sanktajn bovinojn kaj vagantajn hundojn kun floraj kolieroj surkole kaj ruĝaj markstampoj de tikao surkape. Koncerne korvojn, pli diskretas la donacoj de nutraĵo metitaj sur la tegmentoj, sed nepalanoj ja ŝuldas tion al ili, ĉar korvoj estas la plej efikaj rubistoj de la lando ! Ni ankaŭ havis la bonŝancon ĉeesti en la omaĝo al hundoj, t.e. « kukur puja », kiam Urso, la hundo de Narendra kaj Rajani estis festata per buterlampoj, sonoriletoj kaj mantroj, floraj kolĉenoj, koloraj pulvoroj de tikao sur kapo, vosto kaj kruroj, incenso kaj… biskvitoj ! Mi ne diros kion Urso plej ŝatis el la tuto… 

En cette période de Divali, on rend hommage aux vaches, aux corbeaux et aux chiens. Nous aurons l’occasion de croiser dans la ville quelques vaches sacrées et chiens errants portant collier de fleurs et marque rouge du tika sur le front. Quant aux corbeaux, les cadeaux de nourriture sur les toits sont plus discrets, mais les népalais leur doivent bien ça, car ce sont eux les éboueurs les plus efficaces de la ville ! Nous aurons aussi la chance d’assister à l’hommage aux chiens, le « kukur puja » quand il sera rendu à Urso, le chien de Narendra et Rajani, avec lampe à beurre, son de cloche et mantras, collier de fleurs, poudre colorée du tika sur la tête, la queue et les pattes, encens et… biscuits ! Je ne vous dis pas ce qu’Urso a le plus apprécié de tout ça …


Divali estas ankaŭ tempo por omaĝi al la fratoj. Sed dum fratinoj vere honoras siajn fratojn, nur la fratinoj ricevas donacojn de siaj fratoj ! Krome, pli ĝenerale, ĉiuj plej junaj tiam ricevas donacojn de la plej maljunaj, tio post kantado de kanzoneto, kiu diras ke Lakŝmio, diino de riĉeco, gvidis iliajn paŝojn. Rajani omaĝis al sia frato, kaj Gopala, Rita kaj Kriŝna omaĝis al Narendra kaj Rajani. Ankaŭ la geknaboj de la kvartalo iris vespere de domo al domo por kantadi sian sanktan refrenon kaj tiel ricevi kelkajn etvalorajn monbiletojn.  Post noktiĝo, domoj iluminiĝis per girlandaj lumiloj kaj miloj da buterlampetoj, dum petardoj eĥe eksplodis tra la tuta urbo. 

Divali est aussi le temps de la fête des frères. Mais si les sœurs rendent réellement l’hommage aux frères, ce sont elles qui reçoivent les cadeaux ! Et, de manière générale, tous les plus jeunes reçoivent un présent des plus anciens après avoir chanté un petit refrain qui dit que c’est Lakshmi, déesse de la Fortune qui a guidé leurs pas… Rajani rendra hommage à son frère, et Gopala, Rita et Krishna à Rajani et Narendra. Même les enfants du quartier passeront le soir chanter leur comptine sacrée de maison en maison afin de recevoir quelques menus billets. La nuit tombée, les maisons s’éclairent de guirlandes lumineuses et de milliers de petites lampes à beurre, tandis que le son des pétards résonne en écho à travers la ville.


Kore de Divali-tempo okazis, iun vesperon, la festo de Lakŝmio. Nu, por altiri hejmen la diino de riĉeco kaj beleco, planko estis tralavita ĝis la ĝardensojlo, kaj stampita pere de ruĝa kolorilo, laŭ la formo de la diina piedspuro. Je noktiĝo, dum tintado de sonoriletoj kaj psalmado de mantroj, sur la bonveniga vojo estis dissemitaj buterlampoj ĝis la hejma templo, kie floroj kaj fruktoj, kaj ankaŭ incenso kaj preĝoj estis oferitaj antaŭ la altaro.  

Au cœur de Divali a lieu, un soir, la fête de Lakshmi. Et afin d’attirer la déesse de la Fortune et de la Beauté dans les maisons, le sol est lavé jusqu’aux allées du jardin et marqué au colorant rouge en forme de traces des pas de la déesse. Au soir, au son des cloches et des mantras, le parcours de bienvenue est parsemé de lampes à beurre jusqu’au temple familial où fleurs et fruits, mais aussi prières et chants sont offerts devant l’autel.  



Kompreneble, en lando kie devoj multe pli gravas ol rajtoj, tiu tempo de festoj kaj ferioj (same kiel nialande inter Kristnasko kaj la unua de Januaro, sed pli longtempe) ankaŭ estas nepra tempo de vizitoj al familianoj, kelkfoje ege malproksimen en montaraj vilaĝoj. Kaj kiam oni konas la nepalajn transportilojn, tiam eblas kompreni kial renkontiĝoj kaj vizitoj de nepalaj geamikoj ne estis tiom multnombraj, kiom ni antaŭvidis. Tial ni dankegas al Rajani kaj Narendra, kiuj malŝpare donis al ni sian tutan tempon. Dankegon ankaŭ al Razen, Poŝraj, Hari, Navin kaj Ŝiva, kiuj dispuŝis siajn horplanojn por viziti kaj akompani nin en tiu periodo de familiaj kaj religiaj festoj.    

Bien entendu, dans un pays où les devoirs sont bien plus importants que les droits, cette période de fêtes et de congés (comme chez nous entre Noël et le premier de l’An, mais bien plus longtemps), induit impérativement des visites à la famille, parfois loin dans les villages de montagne. Et quand on connait les transports népalais, on comprend pourquoi les rencontres et les visites d’amis népalais n’ont pas été aussi nombreuses que nous l’avions prévues. Merci donc à donc à Rajani et Narendra d’avoir sacrifié tout leur temps pour nous, mais aussi à Razen, Poshraj, Hari, Navin, Shiva d’avoir bousculé leur calendrier chargé pour nous rendre visite et nous accompagner dans cette période de fêtes religieuses et familiales.  



Et voilà la France au Népal ... Jen Francujo en Nepalo.

Lors d’un visite d’un temple, une vendeuse de bijoux nous tape la discute : « Bonjour, comment allez vous ? Vous voulez collier pas cher ? »


Dum vizito de templo, vendistino de juveloj alparolis nin : « Saluton, kiel vi fartas ? Ĉu vi volas kolĉenon malmultekostan ? »


Et, quelques mètres plus loin, nous avons eu droit à un concert de violon « en la majeur » de la symphonie « Frère Jacques » que nous avons tous chanté en chœur.

Iom pli malproksime, ne eblas eskapi koncerton de violono « en maĵora la » de la simfonio « Frato Jakob’ », kiun ni ĥore kantadis.   


Marie et Brewal.

mardi 13 novembre 2012

La 28an de la monato Kartik 2069, la 13an de Novembro 2012 ... 28 du mois Kartik 2069, 13 novembre 2012.

Jen fine nia lasta tago ! Ni maljuniĝis je 57 jaroj dum nia nepala restado. Sed feliĉe, ni baldaŭ forlasos la nevaran kalendaron, forflugante el Nepalo. Ni do ja reknabiĝos ektuŝante la francan teron.  

Eh oui, c'est notre dernier jour ! Nous avons vieilli de 57 ans pendant notre séjour, mais heureusement, nous allons abandonner le calendrier newar en quittant le Népal. Nous allons prendre un sacré coup de jeune en revenant sur le sol français !

Boutiques, échoppes et étals ... Butikoj, vendejoj kaj budoj.

Le Népal, enclavé entre l'Himalaya et les sommets du Mahabharata Lekh, a de tous temps été une voie de commerce entre la Chine et le Tibet au Nord, et l'Inde au Sud. Les cultures s'y sont rencontrées, l'artisanat y a fleuri, mais aussi le commerce. Les Népalais sont donc un peuple de commerçants, et cela saute aux yeux dés les premiers pas.

Nepalo, natura enklavo inter Himalajo kaj la pintoj de Mahabharata Lekh, de ĉiam estis komerca vojo inter Ĉinujo kaj Tibeto norde, kaj Hindujo sude. Tie kulturoj interkonatiĝis, metiartoj riĉiĝis, kaj komerco disvolviĝis. Nepalo estas lando de komercistoj, kaj tio okulfrapas ekde la unuaj paŝoj.

Des gamins vendant des cartes postales aux alentours des hôtels aux marchandes de fruits et de légumes au bord de la route de montagne ou sur les trottoirs encombrés, du vélo chargé de bananes et oranges aux charrettes croulant sous les légumes, des minuscules échoppes de bonbons aux bouchers dont la seule vue de l'étal donne envie d'être végétarien, il y en a partout, en ville comme au fin fond de la campagne, de toutes tailles et pour vendre tout et n'importe quoi. Presque chaque maison, chaque immeuble, chaque coin de rue ou sentier a sa boutique. Edouard Leclerc n'est pas encore passé par là ! 

De la knabetoj vendantaj poŝtkartojn en la ĉirkaŭaĵo de hoteloj ĝis la vendistino de legomoj kaj fruktoj rande de vojo aŭ sur plenplenaj trotuaroj, de la biciklo superŝarĝita je bananoj kaj oranĝoj ĝis la ĉaretoj subfalantaj sub la pezo de legomoj, de la malgrandega bombonbudeto ĝis la vendeja tablo de buĉistoj, kies nura vido emigas nin iĝi vegetarano, de la plej malgrandaj al la plej grandaj butikoj, ĉie ili estas, en urboj same kiel funde de kamparo,  por vendi ĉion kaj ion ajn. Preskaŭ ĉiu domo, ĉiu domego, ĉiu stratangulo kaj pado havas sian butikon. La superbazara komercego ankoraŭ ne eniris Nepalon !





Livreur de repas sur le lieu de travail.
Liverportisto de manĝoj en laborejojn.


Détaillant de tabac à chiquer.
Detalisto de maĉtabako.


 
Fabriquant et marchand de sommiers et matelas.
Fabrikisto kaj vendisto de somieroj kaj matracoj.

L'étal du boucher.
Montrotablo de buĉisto.



Kukurioj kaj ĉulesioj ... Khukuri et chulesi.

Eble vi ne scias, sed Nepalo estas, de pratempo, lando de militistoj. Lertaj, kuraĝaj kaj fidindaj, multnombraj nepalaj junuloj ankoraŭ nun estas varbitaj en armeojn kaj personajn gardantarojn, ĉie en la mondo. Kaj ĉiuj tiuj militemaj triboj famas pro sia kurbklinga tranĉilo, la kukurio.

Vous ne le savez peut-être pas, mais le Népal est depuis la nuit des temps un pays de guerriers. Habiles, courageux et fidèles, encore aujourd'hui de nombreux jeunes hommes népalais sont enrôlés dans les armées et gardes personnelles à travers le monde. Et toutes ces tribus guerrières sont connues pour leur fameux couteau à lame courbe, le khukuri.

Multnombraj modeloj aĉeteblas, diversaj laŭ dimensioj kaj ankaŭ laŭ ornamaĵoj klingaj aŭ ingaj. Brewal ŝategas ilin, kiujn li ja aĉetus po dekduoj, se lia monujo ebligus.   

Il s'en vend de nombreux modèles en taille et ornementations de la lame et de l'étui. Brewal en est très fan. Il en aurait bien acheté une douzaine si sa tirelire avait suivi.


Sed alia nepala tranĉilo ekzistas, kies uzado estas pli banala : viandon kaj fiŝaĵon distranĉi, legomojn senŝeligi… tia estas la ĉulesio. 

Mais il existe aussi un autre célèbre couteau népalais, dont l'usage est plus prosaïque : couper la viande et le poisson, éplucher les légumes... C'est le chulesi (prononcer tchoulési).

Rita senŝeligas legomojn pere de ĉulesio.
Rita épluche les légumes avec le chulesi.

Surstrata vendejo de tranĉiloj.
Un étal de couteaux. 

De Freak street à Durbar square ... de Freak street ĝis Durbar square.


Ce quartier du vieux Katmandou est appelé Freak street depuis l'époque récente mais révolue où les hippies l'avaient colonisé. Ses petites ruelles étroites et sombres entre les maisons délabrées attirent encore quelques nostalgiques.

Tiun kvartalon de la malnova Katmanduo oni nomas Freak street de la nelga sed elpasinta tempo, kiam hipioj priloĝis ĝin. Ĝiaj mallarĝaj stratetoj, inter kadukaj domegoj, daŭre allogas kelkajn nostalgiulojn. 


Le quartier de Durbar square tout proche s'ouvre au contraire sur un ensemble de places bordant les bâtiments de l'ancien palais royal. De nombreux temples, divers par la forme et la taille, s'y imbriquent dans un joyeux désordre où se mêlent également les marchands de rue et l'intense fourmilière humaine allant des piétons aux taxis en passant par charrettes et rickshaws.

La kvartalo de Durbar, tute proksime, male rigardas al tuta ensemblo da placoj, laŭ kiu staras la iama reĝa palaco. Multnombraj temploj, malsimilaj laŭ formoj kaj grandecoj, staras senorde meze de subĉiela bazaro, kie svarmas homoj, taksioj, kaj ankaŭ ĉaretoj kaj rikiŝoj. 










A l''entrée du palais royal se dresse une grande statue d'Hanuman, le dieu singe, méconnaissable dans son grand manteau rouge et or. Au milieu de la première grande cour intérieure, près d'un grand mandala de sable coloré, la perspective sur l'ensemble des tours et bâtiments est splendide.

Ĉe la enirejo de la reĝa palaco staras alta statuo de Hanumano, la simio-dio, nerekonebla en sia ore-ruĝa mantelo. De la unua interna korto, apud granda mandala el kolorigita sablo, la ensemblo de turoj kaj konstruaĵoj montras belegan perspektivon.  


De là, part le dédale de passages menant vers les bassins, temples et palais du XVIIème et XVIIIème siècle, dont celui de Kumari Ghar, la déesse vivante.

De tie, labirinte sinsekvas pasejoj al akvujoj, temploj kaj palacoj de la XVIIa kaj XVIIIa jarcento, kaj inter ili, la palaco de Kumari Ghar, la vivanta diino.






Au retour vers le quartier de Thamel et des stations de taxis, au milieu d'un immense marché de rue improvisé à même la chaussée, nous sommes pris dans un impensable entrecroisement de flots humains piétinant et klaxonnant dans des odeurs d'essence et d'encens mêlés. Il faut dire que la Fête des Lumières bat son plein, fête importante et fériée du calendrier hindou où pendant plusieurs jours seront honorés Lakshmi, la déesse de la Fortune, mais aussi, entre autres, les frères, les vaches et les chiens...

Revenante al la kvartalo Thamel kaj al taksistacioj, meze de grandega improvizita stratbazaro, ni baldaŭ dronis en nekredebla interplektiĝo de homfluoj, tretantaj kaj hupantaj en odormiksaĵo de benzino kaj incenso. La Festo de la Lumoj fakte apogeis, grava kaj feria festo de la hindua kalendaro. Tiam, dum pluraj tagoj, oni omaĝis al Lakŝmio, la diino de riĉeco, kaj ankaŭ al fratoj, bovinoj, hundoj…



Et bizarrement, pour une Fête des Lumières, nous retrouverons le quartier et la maison plongés dans l'obscurité des lampes à huile et des bougies. L'approvisionnement en électricité est aléatoire au Népal !

Nu, tute strange, des pli dum tiu Festo de la Lumoj, ni retroviĝis en plena malhelo meze nia kvartalo kaj domo, lumigitaj nur de kandeloj kaj buterlampetoj. La elektra provizado estas hazarda en Nepalo !